Informatie - Verleden tot heden

Ontstaan

Met het woord 'gilde' duidt men een bepaalde organisatievorm aan, die in West-Europa in de Middeleeuwen is ontstaan en die zeer verscheidene doelen kon dienen. Handelaren verenigden zich als reden van veiligheid en concurrentie, ambachtslieden om hun belangen veilig te stellen, (altaar)broederschappen uit bijzondere verering van een bepaalde heilige. Vanaf de 13de eeuw ontstonden de schutsgilden. Eerst in de steden, later op het platteland. Burgers verenigden zich met als doel de gemeenschap, zowel in kerkelijk als wereldlijk opzicht, te dienen, eventueel met wapens. De meeste gilden zijn verdwenen, maar de schutsgilden zijn blijven bestaan, met name in het zuiden van ons land en het noorden van BelgiÎ; ondanks alle staatkundige hervormingen die zich regelmatig hebben voorgedaan.

Geschiedenis

Hoewel de schutsgilden hun bestaansreden als defensieve organisatie hebben verloren, zijn deze gilden de wapens toch blijven hanteren als liefhebberij. Ook de idealen van dienstbaarheid aan kerkelijke en wereldlijke gemeenschap zijn gebleven, maar hebben uiteraard in andere omstandigheden een meer passende vormgeving gekregen.

In Brabant bijvoorbeeld, werden de schuts-gilden opgericht met goedkeuring van de Hertog of het hoofdgilde van de stad Leuven. Zoals gezegd, de burgerij en de kerk werd beschermd. Het gilde heeft ook een sociale taak. De zorg voor behoeftigen en zieken, en het begraven van de eigen doden of arme dorpsgenoten. Sint-Sebastiaangilden hadden in veel plaatsen de taak om pestlijders te begraven. Ook aan het gewone leven nam men deel. Vooral bij publieke feesten waren de gilden present. Als een belangrijke persoon het dorp of stad kwam bezoeken, was het gilde er.
Tot in de 19de eeuw bestond een gilde meestal uit de gegoede en notabele inwoners van een plaats, die daarnaast nog een andere maatschappelijke functie bekleedden. Vanaf de tweede helft van de 19de eeuw is helaas de belangstelling voor de oude gilden gaan verminderen. Veel gilden werden zelfs 'slapend'. Gelukkig beseffen weer velen de toch bijzondere culturele waarde van de gilden. Dankzij de grote waardering leefden zij weer op; zeker vanaf ongeveer 1930!

Sint-Sebastiaan

Ook het Oisterwijkse gilde Sint-Sebastiaan heeft al die eeuwen bestaan. Het precieze jaar van oprichting is nog steeds niet bekend, maar het moet zo begin 15de eeuw zijn geweest. Het gilde bezit een hoofdmanspiek met daarin het jaartal 1411 gegraveerd. In 1452 wordt beschreven dat het gilde een altaar bezit in de grote kerk van Oisterwijk. In 1494 heeft het Oisterwijkse gilde een heus proces gevoerd. Tegen ene Aernout Herpt, een schilder uit Den Bosch. Hij zou het gildevaandel niet goed hebben afgewerkt. Op 15 januari 1572 wordt in Oisterwijk een verordening van kracht, met betrekking tot het begraven van pestlijders door de gilden. Inmiddels is een testament bekend geworden van Mr. Adriaen Coomans, gepasseerd op 31 december 1650 voor notaris Pijnenburg te Oisterwijk. Hij was eerst schepen van Oisterwijk en later Schout van het kwartier van Oisterwijk. Hij was tot aan zijn dood in 1651 hoofdman van het gilde Sint-Sebastiaan, als opvolger van zijn vader. In het testament liet hij het gilde honderd gulden na, welk bedrag belegd moest worden, en waarvan de interesten mochten worden gebruikt voor het aanschaffen van 'een tonnen bier'. Zo beschikt het gilde nog over meerdere data uit het verleden waarin het gilde op een of andere manier wordt genoemd.

Tot slot

Op dit ogenblik bestaat er weer grote belangstelling voor de gilden, ook van jongeren. Dat geldt uiteraard voor de ontspannende activiteiten: de schietsport, het vendelen en trommen. Maar ook aan de oude idealen van dienstbaarheid aan de samenleving en aan elkaar wordt getracht een nieuwe inhoud te geven. De gilden worden in Brabant niet alleen maar ervaren als merkwaardige overblijfselen uit een voorbije tijd.